Кредиттер бойынша мерзімін өткізіп алу енді үкім емес – проблемалық кредиттік шарттарды оңалтудың жаңа жүйесімен қайтадан қарыз алуға жүгінуге болады. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қазақстандықтарға несие тарихын небары бір жылдың ішінде жақсартуға мүмкіндік берді.
Агенттіктің қаржы ұйымдарының әдіснама және реттеу департаменті директорының орынбасары Ерлан Сейілов былай дейді: «Оңалту тетігі қарыз алушыға кредиттік бюро жүйесінде «ақталған» мәртебесін беруді көздейді. Бұл мәртебе азаматтың банктер мен басқа да кредиторлар алдындағы өз міндеттемелерін адал орындағанын растау болып табылады».
Бірінші кредиттік бюроның деректері бойынша, кредиттік тарихты талдау 9 млн астам қарыз алушы бойынша жасалды. Шамамен 7 миллион адам оңалтуды қажет етпейді, өйткені олар өз міндеттемелері бойынша кідіріссіз төлейді. Жарты миллионға жуық қазақстандық мәртебесін өзгерте алмайды, өйткені олардың ашық қарыздары бар.
Қалған 1,2 млн адам «ақталды» деген мәртебеге ие болды. Бұл ескі қарызды есептен шығару емес, жаңа қарыздардың болмауы үшін кредит бюросының мәртебесін ауыстыру.
Оңалтуға ие болу үшін төлем жасаудың қажеті жоқ, өтініш жазудың және құжаттар жинаудың да қажеті жоқ - егер қарыз алушы бірден бірнеше талаптарды қанағаттандырса, рәсім автоматты түрде өтеді:
- шарттың қолданылу кезеңінде 90 күннен астам мерзімге мерзімін өткізіп алуға жол берілген;
- кредиті толығымен өтелген;
- кредитті өтеу күнінен бастап басқа қарыздар бойынша 12 ай ішінде 30 күннен артық мерзімін өткізуге жол берілмеген немесе осы кезеңде басқа кредиттері болмаған.
Екінші деңгейдегі банктер мен микроқаржы ұйымдарының алдындағы берешегі бар кредиттер оңалтуға жатады.
Барлық шарттарды орындау маңызды, әйтпесе оңалту нәтиже бермейді. Ерлан Сейілов атап өткендей: «Мұндай қарыз алушылар «ақталған» мәртебесін алу оңалту жоспарын орындаған жағдайда және соңғы 12 айда басқа мерзімі өткен берешек болмаған жағдайда мүмкін болады. Мәртебесін тексеру үшін азаматтар мемлекеттік кредит бюросына жүгіне алады. Бұл қызмет тегін көрсетіледі».
Бірінші кредит бюросы қарыз беру туралы шешімнің құқығы кредит ұйымында қалатынына назар аударады. Яғни, оңалту дегеніміз – бұл жүз пайыздық мақұлдау кепілі емес.
Қарыз алу үшін мақұлдау пайызы жоғары қаржы ұйымдарына жүгінген дұрыс. Ол үшін бірден бірнеше компанияға бір өтінім беру жеткілікті.
